De opdracht Siham el Ouazizi heeft uitgevoerd tijdens de vorige PACT Practice #5 heeft veel los gebracht bij onze deelnemers. Een aantal van onze Critical Friends hebben deze opdracht van een outside perspective mogen meemaken. Een van deze Critical Friends heeft hier een klein verslag over geschreven wat mogelijk interessant maar zeker verhelderend kan zijn. Zie hier het verslag van Ayda Abdan Kondori.
“Zodra het begon kwamen de mensen eerst in een groepje samen, er was een duidelijke twee deling tussen de groepen. Meteen ging de groep die van buiten kwam vragend en aarzelend kijken wat ze kunnen doen en vragen. Want zij hadden specifieke opdrachten gekregen en mochten dit niet door vertellen. Op een gegeven moment maken paar mensen hun slag en proberen in gesprek te gaan, ze werden compleet genegeerd. Verbaasd kijkt een mevrouw op en om zich heen of het ook bij andere gebeurd. Een lange dame in een zwart jurkje, met bruin haar vraagt iets harder of ze iets mag vragen, alsof de andere groep als slechthorende moesten spelen. Er werd niet op haar gereageerd. Al is het een spel, genegeerd worden is niet fijn en dat zag je wel aan haar gezicht. Vervolgens pakt ze een stoel en gaat ze zitten binnen de kring. “Nee!” Je moet niet midden in de kring zitten zegt een ander dame. Je moet ernaast zitten. Pas als wij allemaal gelijk zijn kunnen we misschien praten. Toch werkte het niet, de verwarring groeide. Het geruis ging verder en de deelnemers waren gefixeerd op het achterhalen van de regels, want dat is per slot wat wij ook krijgen in onze leven.
Bij welke sociale omgeving dan ook, bestaan er vanzelfsprekende regels waar wij bewust van zijn maar niet uitspreken. Wat gebeurd er als je hier niet bewust van bent en toch uitvoert? “Normen waar wij aan conformeren” zegt een deelnemer hierop. “Waarom kunnen wij niet achterhalen wat de opdracht is?”. Zag ik aan de lichaamstaal van een vrouwelijke deelnemer die heel fanatiek meedeed en haar frustraties regelmatig kenbaar maakte. Handen in elkaar gevouwen en soms geagiteerd naast haar gesprekspartner probeert ze te sparren over de regels die er waren gegeven. Proactief en strijdlustig probeert ze de kring bij elkaar te krijgen en het spel te winnen. Maar is het wel een spel?
Waarom neemt ze op? Terwijl ik een video opneem, zag ik een van de weinige mannen in het publiek vragend kijken. Iets langer dan de gemiddelde drie seconde blik bleef hij mij aanstaren. Voor alle mensen die zaten, gingen de staande mensen hurkend met hun praten, de zittende bleef ze negeren. Wanneer we achteraf dit bespreken, vertelt een deelnemer: “Vond het een akelig gevoel”. Ik zie mensen mee knikken en hun gevoel uiten die zij tijdens het spel hebben ervaren.
Wat waren nou de regels? Is het zo simpel dat het moeilijk was? Je hoeft alleen ja en nee te zeggen lachend of op ooghoogte. In de afspiegeling van onze realiteit hebben wij niet door aan welke ongeschreven regels wij conformeren. Wanneer de gespreksleider vraagt, “waarom stond niemand op?” Keken mensen elkaar vragend en verbaasd aan. “Maar we moesten ze toch negeren?” Zei een zittende persoon. “Nee, dat heb ik niet gezegd”. “Jawel, dat heb je gezegd!” begon de discussie. Dit was een perfecte weerspiegeling van mensen die zodanig normen hebben geïnternaliseerd, dat zij het uitvoeren zonder bewust van te zijn. Zelfs de gesprekleider kreeg de woorden in haar mond gelegd dat ze wel degelijk het zo zei, maar uit video en observatie is het wel duidelijk: ze heeft het niet gezegd. Doel van het opdracht was dat wij meer bewust moeten zijn van de normen die wij mogelijk hebben geïnternaliseerd, en hoe moeilijk het is voor een buitenstaander om binnen die normen te dringen. Pas bij de realisatie raakten de deelnemers stil; welkom in de wereld van niet-witte Nederlanders.”
